Dobar tekst može promijeniti svijet.
Ne, pritom ne mislimo na redove i riječi kojima ćete, nadamo se, pokloniti svoje naredne minute. Mislimo na članak naslovljen kao “Bitcoin: A Peer-to-peer Electronic Cash System”, napisan 2008. godine i potpisan imenom Satoshi Nakamoto.
Preciznije je reći – pseudonimom. Identitet “japanskog genija” nikada nije otkriven; raspravljalo se o tome da li iza ideje elektronskih novčića stoji pojedinac, organizacija ili neki treći entitet, ali će nam to i dalje ostati nepoznanica. Ono što je bitnije je da je izvjesni Satoshi Nakamoto svijetu u naslijeđe ostavio ideju dencetralizovanog sistema upravljanja finansijskim dobrima i razmjene istih bez posredstva banke, države ili bilo kakvog centralnog organa kontrole.
Princip razmjene podataka na kojem počiva bitcoin zove se blockchain. Blockchain se može definisati kao baza podataka uređena na principu P2P storage-a i kriptografske zaštite autentičnosti informacija. Da uprostimo – cjelokupan blockchain u svakom je trenutku dostupan svakom od njegovih korisnika, u isto vrijeme pohranjen na svim računarima u mreži, što ga čini skoro neranjivim u odnosu na hakerske napade, upravo zbog nedostatka jedinstvenog servera sa kojeg bi se moglo maliciozno manipulisati podacima. S druge strane, složenim matematičkim algoritima, svaka informacija, ili u slučaju Bitcoina – transakcija, biva obrađena i kriptografski prepisana u jedinstvenu i nepromjenivu informaciju, od koje direktno zavisi dalji razvoj blockchain-a.
Za dublje shvatanje blockchaina i potencijalnog značaja ovog principa pohranjivanja podataka u budućnosti, poslužićemo se principom funkcionisanja elektronskog novca, Bitcoina, čiji je udio u ukupnom novcu cijelog svijeta danas oko 41 milijarde američkih dolara.
Dakle, posjedujemo 1 bitcoin i želimo da kupimo određena dobra koja toliko koštaju. Samim posjedovanjem bitcoina, odnosno bivanjem dijelom ovog finansijskog sistema, korisnik posjeduje jedinstveni “personal key”, naizlgled random generisan kod, koji služi kao određena vrsta “adrese” korisnika. Svaka transakcija koju obavlja određeni korisnik, nosiće pečat njegovog ličnog ključa, pa tako i transakcija sa našim prvim bitcoinom. Informacije o stranama koje učestvuju u transakciji, njihovim ličnim i javnim ključevima (“personal key” i “public key”), te detalji same transakcije prolaze kroz složene algoritme, koji generišu jedinstven kod, nazvan hash, kojim je blok transakcija zaključen. Taj kod se prenosi u sljedeći blok u bazi podataka, te učestvuje u generisanju hash-a naredne grupe transakcija. Na ovaj način svaka transakcija koja uključuje bitcoin ikada nalazi se u istom lancu. U slučaju hakerskog napada na blockchain, tačnije na bilo koju pojedinačnu transakciju, i promjene bilo koje informacije u bloku, algoritam će generisati drugačiji hash od prvobitnog, time ugožavajući cjelokupan dio blockchaina koji je nastao nakon te transakcije, čineći napad nemogućim za sakriti ili zanemariti.
Generisanje hash-eva naziva se mining (rudarenje), a ljudi koji se bave obradom pojedinačnih blokova i stvaranjem novih hash-eva, a samim tim i novih blokova, zovu se mineri (rudari), jer kao nagradu za svoj rad dobijaju nagradu u bitcoin-u, slično rudarima koji pronalaze nove zalihe zlata. Za obradu količine podataka u jednom bloku na način koji bi generisao novi hash, koji je potpuno proizvoljan, a čiji proces generisanja uključuje veliki broj ponavljanja do dolaska do validnog koda, potrebna je velika moć procesora i vrijeme.
Svaki generisani hash prolazi provjeru u ostatku mreže, koja mu daje validnost. Svaki hash u sebi sadrži određen broj nula, kao proof of work, odnosno dokaz da je računar napravio određeni broj ponavljanja iste funkcije do dolaska do konačnog hash-a. U trenutku kada se pronađe validan hash i zatvori jedan blok, taj se hash obajvljuje ostatku bitcoin mreže, koja će potvrditi ili negirati njegovu validnost. Ukoliko se hash pokaže kao validan, zatvara se prethodni I stvara novi blok u blockchainu, na svakom od računara korisnika mreže, osiguravajući autentičnost pronađenog hasha, ali I sinhronizujući blockchain u svim dijelovima mreže.
Podaci pohranjeni u blockchainu zaštićeni su kriptografijom, “proof of work” principom, te načinom organizacije javnog, otvorenog distribuiranog sistema. Matematički pravila, ogromna količina računarske procesorske snage, te postojanje kopija istovjetnog sistema na više računara čini Bitcoin-ov blockchain najsigurnijom bazom podataka na svijetu, što je, logično, postavilo pitanje korištenja sličnog (ili istog) sistema za čuvanje drugih vrijednosti, osim finansijskih. Algoritmi blockchain-a mogli bi obraditi svaku unesenu informaciju, tako da bismo ovako organizovane podatke mogli imati u principu glasanja na izborima, u organizaciji medicinskih zapisa na državnom ili svjetskom nivou, te drugih bitnih baza podataka, što se donekle i očekuje u budućnosti.
Govoreći o budućnosti, valja se osvrnuti i na prošlost. Neka činjenica koja slijedi ne nameće projekciju, ali razmislimo.
Za samo 2000 američkih dolara uloženih u Bitcoin u decembru 2011. danas bismo na računu imali nešto više od 6 miliona dolara. Šteta što nismo znali, zar ne?